کاربرد الگوهاي نوین معماري پایدار در استفاده از نور طبیعی و راهکارهاي موثر در بهره وري انرژي در مدارس کشور"بررسی مقایسه اي شهر گلاسکو( بریتانیا)و اصفهان(ایران)"

محمدرضا نیلفروشان¹

1) عضو هیئت علمی دانشگاه هنر اصفهان

محل انتشار : سومین کنگره بین المللی عمران، معماری و توسعه شهری(3icsau.ir)
چکیده :
بررسی اهداف کشور براي رسیدن به توسعه پایدار که در آن مصرف انرژي از مهمترین پارامترها از اهداف ویژه اي برخوردار است و از این رو دستیابی به راهکارهاي کاهش مصرف انرژي به خصوص مصرف انرژي در ساختمانها که اکثراً از سوخت هاي فسیلی استفاده می نمایند اهمیتی مضاعف خواهد داشت. در بخش ساختمان طبق آمار موجود 38 درد از مصرف کلی انرژي کشور مربوط به ساختمانها است که به نوبه خود شامل70 درصد از مصرف گاز طبیعی است. آمار رسمی کشور نشان می دهد که طی بیست سال گذشته مصرف سوخت هاي فسیلی در بخش ساختمان از لحاظ 5 برابر و از لحاظ ارزش جهانی تقریباً 12برابر گردیده است که با توجه به سیر صعودي قابل توجه باید اذعان / مقدار 4 نمود که در اهداف کشور براي رسیدن به توسعه پایدار نیاز به جهت گیري خاصی در مقابله با افزایش روند فوق باید طراحی و اجرا گردد. با در نظر گرفتن نقش موثر صنعت ساختمان در این بخش و جلوگیري از اتلاف انرژي هاي موجود و با توجه به اقلیم کشور و روزهاي آفتابی زیاد و با نگرشی به معماري سنتی که نور را به عنوان عنصر مجزا به کار گرفته و به نتایج بسیار اصولی و کاربردي و اجرایی خواهیم رسید. یکی از شاخص هاي نور طبیعی توالی و دگرگونی آن در طول مدت روز می باشد که نقش ایجاد شادابی و طراوت را از طریق حرکت و تغییر حالت در طول مدت روز (از طلوع خورشید تا غروب آن) و ساعت مختلف روز ایجاد می نماید. می توان با استفاده درست از نور ضمن دریافت گرمایش، روشنایی و جلوگیري از مصرف نور مصنوعی، باعث کاهش مصرف انرژي گردیم. از همه مهمتر با کاهش مصرف در انرژي هاي گرمایشی می توانیم در تولید آلاینده هاي زیست محیطی از جمله انتشار گاز دي اکسید کربن که از دلایل اصلی و مهم گرم شدن کره زمین و تغییرات آب و هوایی می باشد کمک بسزایی بنمائیم. بنابراین طراحی بر اساس معماري پایدار ترکیبی را می طلبد که کلید ارزشها را در دل خود جاي داده و با این ترکیب به شهروندان عرضه می گردد که پاره اي از آنها عبارتند از : - درك درست و متناسب محیط و اقلیم با در نظر گرفتن کاربري ساختمان مورد نظر (گاهی اوقات مشاهده می گردد که در معماري فقط به مواردي از قبیل جبهه نورهاي شمالی و جنوبی و ارجحیت آن نسبت به نورهاي شرقی و غربی مطرح می گردد و در صورت نیاز نور شرقی را به نور غربی ترجیح داده و به همین بسنده می نماییم). - در نظر گرفتن محیط و نقش بسیار مؤثر هماهنگی با محیط پیرامون در احداث ساختمان مخصوصاً ساختمان هاي عمومی - مقاومت و پایداري ساختمان و در نظر گرفتن طول عمر مفید ساختمان ها (در این بخش ساختمان هاي عمومی که شاید روزي به عنوان میراث جاودان فرهنگی کشور قلمداد گردد، این نقش و اهمیت را بیشتر زنده می کند. مانند مدارس چهار باغ اصفهان – مدرسه صدر خواجو اصفهان مدارس حد بزرگ و کوچک اصفهان - مدارس سعدي و حافظ و ... و صدها بناي تاریخی دیگر که ضمن عملکرد فعلی خود در جایگاه آثار تاریخی کشور نیز بچشم خورده و اهمیت معماري ایران را گوشزد می کند) - استفاده مناسب از مصالح بومی. - فرم ساختمان در رابطه با اقلیم شکل ساختمان می تواند تاثیر زیادي در هماهنگ ساختن اقلیم و نیز در تعدیل انتقال شرایط بحرانی هواي خارج به داخل ساختمان داشته باشد. براي پی بردن به نقشی که شرایط گرمایی هر منطقه(دماي هوا و شدت تابش آفتاب) در شکل دادن به ساختمانهاي آن منطقه دارد ، باید نسبت اهمیت هر یک از عوامل را مشخص نمود. اما به طور کلی می توان چنین گفت که شدت زیاد تابش آفتاب باعث کشیدگی ساختمان در جهت محور شرقی و غربی می گردد. - در تعیین مناسب ترین فرم ساختمان باید به این نکته توجه نمود که بهترین شکل ساختمان شکلی است که کمترین مقدار حرارت(کالري) را در زمستان از داده است و در تابستان نیز کمترین مقدارحرارت را از آفتاب و محیط اطراف خود کسب نماید. در این رابطه ساختمان با پلان مربع بهترین فرم شناخته شده است. این عقیده براساس این واقعیت قرار دارد که چنین شکلی کمترین سطح خارجی را در برابر بیشترین حجم ارائه می دهد. البته این عقیده در مورد ساختمانهاي قدیمی که عموما پنجره هایی کوچک داشته و به همین دلیل نفوذ آفتاب به داخل آنها قابل چشم پوشی است؛ صادق می باشد. - فرمهاي مکعب شکل یا فرمهایی که اضلاع شمالی جنوبی آنها بزرگتر از اضلاع شرقی غربی آنها هستند مفیدتربوده و نیز ساختمانهاي بلند نسبت به ساختمانهاي کوتاهتر نور بهتري دارند. - انتخاب جهت قرار گیري ساختمان جهت استقرار بنا، به طور کلی به عواملی چون وضع طبیعی زمین، میزان نیاز به فضاهاي خصوصی با کنترل و کاهش صدا و باد و تابش بستگی دارد و عمده ترین اقدام یک معمار آن خواهد بود که ساختمان را به نحوي قرار دهد تا بیشترین استفاده از نور خورشید با شرایط گرماي بهداشتی و روانی حاصل آید. در این زمینه بخصوص شدت تابش آفتاب حائز اهمیت فراوان می باشد. در کلیه پلانها و طرح ریزیهاي ارائه شده، جهت جنوبی بهترین جهت ساختمان قلمداد می شود و علت آن هم دریافت تابش مستقیم در زمستان وحداقل تابش در تابستان می باشد. عوامل موثر در طراحی فضاهاي آموزشی با توجه به مسائل فوق به شرح زیرند: -1 طراحی سیستمی که به طور منفرد هواي اتاق را از نظر گرما و سرما و تهویه کنترل کند. -2 استفاده از سیستمی که بیشترین میزان تهویه هوا را داشته باشد. -3 نصب کردن گیرنده هایی در فضاهایی که بیشترین رفت و آمد را دارند.
کلمات کلیدی : نور طبیعی-مدرسه -انرژی-معماری -نوین-اقلیم-صرفه جویی