مطالعه دیه اعضاء از نظر فقه امامیه و مذاهب چهارگانه اهل سنت

حسن نعمتی¹ مجید وزیری² مریم یارم طاقلوسهرابی³

1) دانشجو کارشناسی ارشد فقه مقارن وحقوق جزای اسلامی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز ( مجتمع ولیعصر) ، ایران
2) استادیارو عضو هیات علمی دانشگاه آزاداسلامی واحدتهران مرکز ( مجتمع ولیعصر ) ،ایران
3) دانشجو دکترای زمین شناسی سنگ رسوب ورسوب شناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال ، ایران

محل انتشار : سومین کنفرانس بین المللی پژوهش در علوم و تکنولوژی(3rstconf.com)
چکیده :
قرآن کریم اصل پرداخت دیه به خانواده مقتول را در مورد قتل غیر عمدی تشریع نموده و آن را مقرر کرده است ولی نه میزان آن را تعیین کرده و نه اشاره ای به تفاوت بین زن و مرد نموده است. البته از دیه مربوط به نقص عضو و جراحت وارده به اعضای انسانی نیز در قرآن ذکری به میان نیامده است.روایات زیادی از طریق شیعه و سنی از پیامبر اکرم(ص) نقل شده که مقدار دیه قتل انسان صد شتر قرار داده شده و ظاهرا این حکم، حکم امضایی است; یعنی در جاهلیت نیز حداقل در بعضی موارد این وضع رعایت شده و طبق بعضی از نقلها با ابتکار عبدالمطلب، این میزان به عنوان دیه و خون بها تعیین شده و پیامبر(ص) هم آن را پسندیده و مقرر فرموده است. فقهای اهل سنت در استنباط علت و معیار دیه اعضای تکی ودوتایی اختلاف عقیده دارند، به گونه ای که حنفی ها علت را «تفویت منفعت یا تقویت جمال» می دانند؛ مالکی ها علت را «تفویت منفعت» می دانند، شافعیه معیار را «از بین رفتن تمامیت خلقت و الم و درد ناشی از جنایت» می دانند، اگرچه برخی فقهای شافعی معیار را «تقویت جمال و منفعت باهم» می دانند؛ و حنبلی ها نیز معیار را علت دیه ی کامل را گاه «تقویت منفعت و فویت جمال» و گاه «تفویت منفعت یا تفویت جمال» می دانند.از آنجا که معیار قاعده در نزد امامیه هرچیزی (عضو یا اعم از عضو و منفعت) است که یکی یا دو تایی باشد، لذا اکثر فقهای امامیه این قاعده را در مورد موها، پلک ها و مژه ها جاری نمی دانند، اما چون معیار قاعده نزد اهل سنت، «تفویت منفعت» به صورت تمام العله یا جزئ العله است، برخی از ایشان این قاعده را در مورد اعضایی که واحد یا تایی نیستند ولی دارای منفعت هستند، مانند پلک ها و مژه ها و موها جاری دانسته اند.
کلمات کلیدی : دیه-ارش-کفارات-منافع اعضاء فقه امامیه اهل سنت مذاهب چهارگانه