بررسی تطبیقی کاربست عناصر معماری سنتی در مساجد معاصر ایران و ترکیه: نمونه موردی، مسجد جامع شهرک غرب و مسجد شاکرین

پیمان حداد¹ منوچهر فروتن²

1) دانشجوی کارشناسی ارشد معماری دانشگاه آزاد اسلامی واحد همدان
2) استادیار گروه معماری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد همدان

محل انتشار : کنفرانس بین المللی عمران، معماری و منظر شهری(iccacs.com)
چکیده :
ورود مدرنیته به جهان اسلام در اوایل دهۀ 1920 و تغییر برخی خصوصیات معماری سنتی به تقلید از غرب، شکل¬گیری رویکردها و جریانات فکری متنوعی را به دنبال داشت، که گرایش¬های معماران را آماج تعاملات و بازخوردهای ویژه قرار داد. همچنین مساجد به عنوان عناصر مهم معماری کشورهای اسلامی مانند ایران و ترکیه که به لحاظ مؤلفه¬های تأثیرگذار سیاسی، اجتماعی و اقتصادی دارای روند مشابه و یکسانی بوده¬اند، با تأثیرپذیری از رویکرد¬های مختلف طی دوران معاصر شکل گرفته¬اند. شناخت این رویکردها مستلزم تبیین دو مسأله است: 1) چه رویکردها و روش¬هایی در طراحی مساجد معاصر ایران در مقایسه با ترکیه وجود دارد؟ 2) آیا می¬توان بر اساس رویکردهای موجود، خصوصیات مشترکی در طراحی مساجد معاصر معرفی کرد؟ نوع پژوهش توصیفی – تحلیلی می¬باشد که بر اساس روش تطبیقی، ضمن شناخت و بررسی رویکردها و روش¬های معماری معاصر ایران و ترکیه به تبیین نشانه¬ها در عناصر کالبدی مساجد معاصر(به¬طور خاص مسجد جامع شهرک غرب در تهران و مسجد شاکرین در استانبول) و بهره¬گیری از اصول صحیح آنها در جهت حفظ هویت¬¬ اسلامی و رهایی از تأثیرپذیری ناموزون در طراحی مساجد می¬کوشد. بررسی نمونه¬های موردی نشان¬ می¬دهد که تأثیرپذیری از معماری سنتی مساجد در مسجد شهرک غرب با وجود استفاده از اسلوب¬هاي سنتی، و بهره¬گیری از اصول معماری گذشته در برخی از عناصر، با تغییر در ساختار گنبد، سلسله مراتب و حجم کلی در قیاس با مسجد شاکرین که با رعایت ساختار کلی حجم و فرم مساجد عثمانی، ضمن استفاده از مصالح و تزئینات به شکلی مدرن و منطبق¬ بر معماری سنتی مساجد سرزمین خود بوده، کمتر دیده می¬شود. در نتیجه رویکردهایی در مسیر نوگرایی مساجد معاصر و در جهت انطباق با معماری سنتی موفق بوده¬اند، که اصول و معیارهای معماری سنتی و اسلامی را با ایجاد خلاقیت و بهره¬گیری از مصالح و فن¬آوری روزآمد، در جهت پاسخ به نیازهای معاصر پاسخ داده¬اند.
کلمات کلیدی : واژگان کلیدي: معماری سنتی عناصر کالبدی مسجد مساجد معاصر مسجد جامع شهرک غرب مسجد شاکرین