ارزیابی برآورد فرسایش و رسوب با استفاده از مدل توسعه‌یافته‌ی MPSIAC برای منطقه‌ی اردبیل (مطالعه ی موردی حوزه‌ی آبخیز نمین)

شبنم زارعیان¹ اباذر اسمعلی² غلامرضا احمدزاده³ ترحم مصری⁴

1) دانشجوی کارشناسی ارشد آبخیزداری ، دانشگاه محقق اردبیلی-
2) دانشیار دانشکده‌ی فناوری کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه محقق اردبیلی
3) استادیار دانشکده‌ی علوم، دانشگاه محقق اردبیلی
4) استادیار دانشکده‌ی فناوری کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه محقق اردبیلی

محل انتشار : کنفرانس بین المللی توسعه با محوریت کشاورزی ، محیط زیست و گردشگری(icdat.ir)
چکیده :
فرسایش و رسوب‌زایی یکی از مشکلات مهم در مدیریت حوزه‌های آبخیز کشور می‌باشد. به منظور اجرای برنامه‌های حفاظت و کاهش رسوب‌دهی ضرورت دارد که حجم کل بار رسوبی و شدت فرسایش‌پذیری در یک حوزه‌ی آبخیز ارزیابی و برآورد گردد و عوامل مؤثر در فرسایش حوزه‌ی آبخیز شناسایی گردد. این پژوهش، با هدف ارزیابی صحت حاصل از نتایج برآورد فرسایش و رسوب حوزه‌ی آبخیز نمین واقع در استان اردبیل با استفاده از تکنیک‌های GIS، RSو مدل توسعه‌یافته‌ی MPSIAC برای استان اردبیل انجام گرفته است. این مدل وضعیت فرسایش و تولید رسوب را در هر زیرحوزه بر حسب شدت و ضعف نقش 8 عامل محیطی مشتمل بر زمین‌شناسی، خاکشناسی، اقلیم، رواناب، توپوگرافی، هیدروگرافی تراکم آبراهه‌ها، پوشش گیاهی و وضعیت زمینی فرسایش بررسی می‌کند. در این تحقیق لایه‌های مربوط به مدل در محیط GIS تهیه شد و نهایتا با استفاده از تحلیل‌های مکانی و هم‌پوشانی لایه‌های اطلاعاتی مقدار رسوب ویژه 92/108 تن بر کیلومترمربع در سال برآورد گردید. برای محاسبه‌ی فرسایش ویژه از ضریب SDR (نسبت تحویل رسوب) استفاده شد و میزان فرسایش برای حوزه‌ی مورد نظر 200/311 تن بر کیلومترمربع در سال به‌دست آمد. طبقه‌بندی کیفی حوزه بر اساس راهنمای مدل MPSIAC نشان می‌دهد که بخش اعظم حوزه در کلاس فرسایشی کم قرار می‌گیرد. مقدار رسوب ایستگاه هیدرومتری 5/37 تن بر کیلومترمربع در سال بوده است. با توجه به مقدار رسوب برآورد شده توسط مدل توسعه‌یافته‌ی MPSIAC ملاحظه می‌گردد که مقدار رسوب برآورد شده حدود 5/2 برابر بیشتر از مقدار اندازه‌گیری شده است. بدیهی است که نتیجه‌ی به‌دست آمده را نمی‌توان به‌سادگی و اطمینان به مفهوم رد یا عدم تأیید کاربرد مدل مورد بحث قلمداد نمود. زیرا این مدل برای منطقه مورد مطالعه توسعه یافته و ضرایب و عوامل آن با توجه به شرایط اقلیمی و ویژگی‌های زمین محیطی اصلاح گردیده است و دلایل منطقی برای اختلاف به وجود آمده وجود دارند.
کلمات کلیدی : MPSIAC GIS فرسایش و رسوب حوزه‌ی‌ آبخیز نمین