ارزیابی تغییرات شماره منحنی در اثر مدیریت حوزه آبخیز (منطقه موردمطالعه آتشگاه اردبیل)

مهدیه توکلی قاضی جهانی¹ مجید رئوف² علی رسول‌زاده³ سجاد میرزائی⁴

1) دانشجوی کارشناسی ارشد مهندسی آب، دانشگاه محقق اردبیلی و کارشناس ترسیم و تصحیح سایت GIS جهاد کشاورزی آذرشهر
2) استادیار گروه مهندسی آب، دانشگاه محقق اردبیلی
3) دانشیار گروه مهندسی آب، دانشگاه محقق اردبیلی
4) دانش‌آموخته رشته آبخیزداری، دانشگاه محقق اردبیلی

محل انتشار : کنفرانس بین المللی توسعه با محوریت کشاورزی ، محیط زیست و گردشگری(icdat.ir)
چکیده :
از مهم‌ترین عوامل مؤثر در بروز سیلاب¬‌ها، شرایط خاک و کاربری‌¬های مختلف اراضی می‌باشند که طی سالیان متمادی دستخوش تغییراتی می‌شوند که مستقیماً بر میزان نفوذ آب به زمین تأثیر می‌گذارد. به عبارت دیگر شماره منحنی سطح هر حوزه نشانگر رفتار هیدرولوژیکی آن حوزه و رژیم آبدهی آن در مواقع بارندگی است. این مطالعه بر روی حوزه آبخیز آتشگاه واقع در استان اردبیل انجام شده است و هدف آن تهیه و ترسیم نقشه شماره منحنی حوزه در دو زمان متفاوت قدیم (سال 1347) و فعلی (سال 1390) و مقایسه مقادیر بدست آمده می‌باشد. در این راستا پس از تهیه عکس¬‌های هوایی منطقه ابتدا با استفاده از سامانه اطلاعات جغرافیایی و گلوبال مپر اقدام به ژئورفرنس، موزائیک و تهیه نقشه کاربری اراضی برای سال 1347 گردید. نقشه کاربری اراضی تهیه شده با نقشه گروه هیدرولوژیکی خاک در محیط سامانه اطلاعات جغرافیایی تلفیق و نقشه شماره منحنی به میزان 98/75 برای حوضه تهیه شد. جهت مقایسه نقشه شماره منحنی فعلی، از نتایج پایان‌نامه کارشناسی ارشد استفاده شد. مقدار شماره منحنی فعلی حوضه 5/76 و بیشترین مساحت کاربری اراضی را مراتع متوسط پوشش می¬‌دهد. مقایسه نتایج نشان داد که مراتع متراکم در سال 1347 از میزان 5/13 کیلومتر مربع به 5/6 کیلومتر مربع کاهش داشته و این موضوع سبب افزایش مراتع نیمه متراکم از 14/14 کیلومتر مربع به 6/23 کیلومترمربع و همچنین افزایش اراضی روستایی گردیده است. بررسی¬‌ها نشان داد که این تغییرات کاربری اراضی در مساحت‌¬های زیر حوضه‌¬ای سبب افزایش شماره منحنی گردیده ولی به دلیل شیب بالا، ارتفاع زیاد و کوهستانی بودن منطقه تأثیر آنچنانی در شماره منحنی کل حوضه نداشته است.
کلمات کلیدی : کاربری اراضی رفتار هیدرولوژیکی پوشش گیاهی رواناب