اقتصاد سالم بر پایه اخلاق اسلامی

مهبان اشرافی تهرانی¹

1) دانشجوی کارشناسی ارشد اقتصاد

محل انتشار : کنفرانس بین المللی نخبگان مدیریت (icme.ir)
چکیده :
چکیده: اقتصاد، ستون اصلی خیمه جامعه است. اگر به هر دلیلی اقتصاد جامعه آسیب ببیند و با بحران مواجه شود بخش‌های دیگر نیز آسیب می‌بیند. پیامبران همان‌طوری که به اصول اعتقادی دعوت می‌کردند در کنار آن به اصل اقتصادی بسیار توجه ویژه‌ای مبذول می‌داشتند و اصلاحات در امور اقتصادی را در حد توان خود در دستور کار داشتند. از ارکان اقتصاد هر جامعه وضعیت بازار آنست .در بازار اسلامی، اخلاق و ارزش های اسلامی در مقایسه با کارایی در اولویت قرار دارد؛ از این رو این نگرانی میان سیاستگذاران و قانونگذاران پدید می آید که فرایند اسلامی کردن ممکن است کارایی بازار را کاهش دهد. در این مقاله، بیان می شود بین ارزش های اسلامی و کارایی بازار نه تنها هیچ رابطه معکوسی وجود ندارد، بلکه رابطه ای مستقیم برقرار است. تلاش برای حاکم کردن اخلاق اسلامی در بازار، سرانجام به افزایش کارایی می انجامد. هنجارهای اخلاقی اسلامی از قبیل آزادی از ربا، غرر، غبن، جهالت، احتکار و ... با نظریات کارایی قابل شناسایی اند. برخی از منتقدان اخلاق کسب و کار معتقدند که تجارت ورای قانون، نیازی به اخلاق ندارد. به نظر آنها قانون می‌تواند قلمرو فعالیت‌های مجاز تجاری را مشخص کند و دیگر ضرورتی برای پرداختن به اخلاق نیست.فضای کسب و کار و تجار ت به دلیل ماهیت خاص خود، همواره در معرض آسیب‌های اجتماعی و اخلاقی قرار دارد.افراد برای موفقیت در بازار، گاه به شگردهای غیراخلاقی چون کم‌فروشی، ارائه اطلاعات نادرست و تبانی، برای حذف رقیب رو می‌آورند. این مشکل به طور عمده ناشی از این مسئله است که فضای کسب و کار محیطی خشک و متأثر از عادت‌ها و رویکردهای محاسبه‌گرایانه است. بازار، مکان معامله برای کسب سود است؛ سودی که غالباً بدون حسابگری و دقت عمل به دست نمی‌آید. افراط و زیاده‌روی در حساب‌گری می‌تواند افراد را به ورطه ناهنجاری‌های اخلاقی فرو برد. طرفداران اخلاق کسب و کار با مشکلی اساسی در زمینه ضمانت اجرایی آن در فضای خشک تجارت مواجه‌اند. در بسیاری از موارد، اهل کسب و کار می‌توانند با زیر پا گذاشتن اخلاق به سود بیشتری ـ لااقل در کوتاه‌مدت ـ دست یابند. این مشکل، به ویژه در صورت ارائه تفسیری کارکرد‌گرایانه از اخلاق تجارت رخ می‌دهد.این مشکل را می‌توان با اتخاذ رویکردی دینی به اخلاق تجارت و استفاده از راهبردهای دینی برای درونی‌سازی انگیزه‌های اخلاقی در فضای کسب و کار حل کرد؛ ولی آیا اساساً می‌توان به ارائه نوعی اخلاق دینی کسب و کار اقدام کرد؟در این مقاله با مراجعه به آموزه‌های اسلام، با استفاده از روش توصیفی ـ تحلیلـی بـه بررسی ویژگیهاي بازار اسلامی در نظریه و عمل ورابطه اقتصاد و به‌ویژه داد و ستد با اخلاق پرداخته شده است.
کلمات کلیدی : اقتصاد اسلامی اخلاق کاری تجارت اسلامی بازار اسلامی