هنراسلامی و ماهیت وجودی آن

هادی منافزاده¹

1) معمار

محل انتشار : کنفرانس بین المللی پژوهش در مهندسی، علوم و تکنولوژِی(restconf.org)
چکیده :
دربارة پيدايش هنر اسلامي مطالب فراوان نگاشته شده است ، با اين كماكان ابهاماتي در اين باب وجود داشته است. در اين مقاله بر آنيم تا با استفاده از كتب و مقالات معتبر علمي – مطالعات كتابخانه اي- ضمن معرفي اساس شكل گيري هنر اسلامي – يا همان هنري كه كه بعد از اسلام و مقارن با آن شكل گرفته – بپردازيم و در آخر با گريزي از مباحث زيبايي شناسي به برخي از ابهامات وارده و راز جاودانگي اين هنر پاسخگو باشيم. آنچه‌ امروز به‌ معنای‌ هنر آمده ‌است‌، هنر به ‌معنی‌ خاص ‌است ‌كه ‌با ابداع ‌سر و كار پیدا می‌كند. نه ‌هنر عام‌ كه ‌عرفان‌ و معرفت‌ در زمره ‌آن‌ است‌. اما هنر به ‌معنی‌عام‌ به‌ عبارتی ‌نسبت‌ بی‌واسطه ‌و حضوری ‌انسان ‌با اسمی ‌است ‌كه‌ مظهر آن ‌است ‌و این‌ نسبت ‌در تمام ‌مراتب‌ كمال ‌است‌. اما عالیترین ‌مرتبه ‌هنر عام‌ عبارت ‌از مقامی ‌است‌كه‌ صوفیه ‌به ‌«فنا فی‌الله‌» تعبیر كرده‌اند. هنر به‌ این‌ معنی‌خاص‌اساساً راهش ‌عبارت ‌از صورتهای‌ خیالی ‌است‌ منتهی‌ كمال ‌آن ‌وقتی‌ و به ‌شرطی‌ است ‌كه ‌انسان‌ از این ‌صورتها كنده‌ شود و تعالی‌حاصل ‌كند. هنر اصیل ‌اسلامی ‌نیز با صورتهای‌ خیالی ‌تحقق ‌پیدا می‌كند، در اینجا صورتهای ‌خیالی ‌واسطه‌ای ‌برای‌تعالی ‌به‌ اسم‌الله ‌می‌شوند. در هنر اسلامي تكرار مضامين و صورت ها ، همان كوشش دائمي براي رفتن به اصل و مبدا است. نكته اساسي در هنر اسلامي توحيد است. انتخاب نقوش هندسي ، اسليمي و ختايي و كمترين استفاده از نقوش انساني ، تاكيد بر اين اساس دارد. شريعت اسلام صور و سبكهاي خاصي از هنر را تجويز نمي‌كند بلكه قلمروهاي تجليات هنر را هنر معين مي‌سازد. زیبایی در اسلام تابع نوعی نگرش عرفانی است .به باور حکمای اسلامی، زیبایی های موجود در این عالم، جلوه های مفیدی از زیبایی مطلق یعنی حق تعالی هستند. از ديدگاه اسلام و قرآن سرچشمة همه چيز از خداست و پايان همه چيز نيز به سوي - غايت زيبايي در كمال است -.پس بطور كلي مي توان گفت : هنر اسلامي اساساً از توحيد يعني پذيرش وحدت الهي يا مشاهدة آن سرچشمه مي‌گيرد.
کلمات کلیدی : هنر اسلام زيبايي شناسي هنر اسلامي جاودانگي