تجلی شفافیت در حقیقت فضای معماری: نقدی بر بنای مرکز فرهنگی حیدرعلی‌اُف، باکو، آذربایجان

نورمحمد منجزی¹

1) عضو هیات علمی و استادیار گروه طراحی شهری، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه صنعتی جُندی شاپور دزفول،

محل انتشار : کنفرانس بین‌المللی معماری و ریاضیات(arch-math.kashanu.ac.ir)
چکیده :
ساختارهای ذهنی دستمایه بسیاری از کارهای هنری انسان است. انتقال مفاهیم ذهنی به دنیای واقعی تحت تأثیر محدودیت‌های موجود باعث کاهش قابل توجه کیفیت مفاهیم ذهنی می‌شود. انتقال تدریجی ساختارهای ذهنی به قالب معماری یکی از شیوه‌هایی است که میزان افت کیفی مفاهیم را نشان می‌دهد. بررسی انتقال مفاهیم ذهنی از بُعد ریاضی محض به دنیای فرم‌ها آنهم از نوع معماری با کمترین تغییرات، موضوع این تحقیق است. در این راستا قصد بر این است تا از پرده ظاهر گذر کرده و به عرصۀ پنهان نزدیک شد تا بلکه از آن طریق به احکام ژرفتری از مفاهیم اصیل پی برد، و از آن طریق به ساختار شکل‌گیری فضای سیال معماری دست پیدا کرد. انتقال از ذهنیت ریاضی به عینیت معماری و بلعکس از طریق دستمایه قرار دادن انعطاف‌پذیری واحد مشترک و اولیۀ تشکیل دهنده در هر دو عرصه است که از به هنجار کشیدن تغییرات سه عامل طول، عرض و ارتفاع از بُعد نظری و عملی آن محقق می‌شود. در اینجا مسئله تجلی شفافیت فضا در حقیقت معماری مطرح می‌شود. آیا به سخره کشیدن بُعد پنهان حقیقت فضا باعث این امر یعنی «تجلی شفافیت» می‌شود؟ یا بُعد ظاهر آن، یعنی معماری است که باعث این تجلی می‌شود؟ روش کاوشگرانه اتخاذ شده برای اخذ اطلاعات از طریق جستجوی منابع ریاضی برای فهم مفاهیم ریاضی سازنده بنیان‌های نظری اولیه صورت می‌گیرد. سپس با روشی تحلیلی، بنیان‌های نظری مقادیر تبدیل کننده در پیکره‌هایی ساده و پیچیده اما قابل فهم، بررسی می‌شوند. در انتها کلیه بررسی‌ها در یک نمونۀ اجرا شده (مرکز فرهنگی حیدرعلی‌اُف) از منظر معماری به دقت موشکافی می‌شود. در یک جمع‌بندی اینطور به نظر می‌رسد که در آفرینش محض ریاضی مؤلفه‌هایی مانند زمان و جاذبه بدون جنبۀ عملکردی آنها مورد استفاده قرار می‌گیرد. عواملی که لحاظ آنها در معماری، آنها را بشدت به سمت کالبدی شدن سوق می‌دهد. در این صورت جنبه‌های هنری معماری از قدرت قابل توجهی برخوردار خواهند شد که جنبه‌های عملکردی آن را در می‌نوردد و گام در عرصه‌ای می‌گذارد که به دلیل پیچیدگی چشمگیر آن درک لحظه‌ای را در منظرهای متفاوت بوجود می‌آورد. به عبارت دیگر این حقیقت پنهان فضا است که شرایط تجلی درجات مختلف شفافیت فضا را بوجود می‌آورد؛ و از آنجاست که معماری بوجود می‌آید.
کلمات کلیدی : حقیقت زها حدید ریاضی فضای معماری مرکز فرهنگی حیدرعلی‌اُف