سیاست خارجی و گرایش های ژئوپلتیکی ایران در منطقه خاورمیانه پس از انقلاب اسلامی

سیروس فهیمی¹ محمد رئوف حیدری فر²

1) کارشناس ارشد جغرافیای سیاسی، دانشگاه پیام نور،ایران
2) استادیار جغرافیای سیاسی، دانشگاه پیام نور،ایران

محل انتشار : امنیت، پیشرفت و توسعه پایدار مناطق مرزی، سرزمینی کلانشهرها راهکارها و چالش ها (icsp.ir)
چکیده :
تعلقات ژئوپلیتیکی ایران در خاورمیانه با توجه به تحولات و تجارب سال‌های اخیر در منطقه دارای مؤلفه‌ها و عناصری است که در صورت توجه و اهتمام منطقه‌ای می تواند به شکل‌گیری نظامی امنیتی پایداری منجر شود. رویکرد ایران در سیاست خارجی خود نسبت به محیط پیرامونی براساس الگوی امنیت مبتنی بر همکاری و مشارکت قرار دارد. در این رویکرد، مشارکت جدی تمامی کشورهای منطقه در سازمان‌دهی ساختار امنیتی منطقه‌ای و همکاری مؤثر در این خصوص در اولویت قرار می‌گیرد. از سوی دیگر، حضور مداوم قدرت‌های فرامنطقه‌ای در ترتیبات امنیت منطقه‌ای نفی و این حضور عامل عمده‌ای در جهت افزایش تعارضات و تنش‌ها در سطح منطقه تلقی می‌شود. پژوهش حاضر نیز بر اساس روشی توصیفی-تحلیلی به بررسی سیاست خارجی و گرایش های ژئوپلتیکی ایران در منطقه خاورمیانه پس از انقلاب اسلامی اقدام نموده است که نتایج بیانگر آن است که جهت گیری سیاست خارجی ایران، بر اساس نشانه هایی از تجدید نظر طلبی نسبت به وضع موجود نظام بین الملل بر مبنای شاخص های ایدئولوژی بنا گردیده است. سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران برای بدست آوردن تعلقات ژئوپلیتیکی در منطقه خاورمیانه بیشتر بر پایه منافع اسلامی و ایدئولوژی استوار است تا حفظ منافع ملی، این فرضیه از این نظر قابل اثبات می باشد که تلاش های ایران در طی چهار دهه پس از انقلاب اسلامی نسبت به حمایت از کشورهای با ایدئولوژی همسو دارای نتایجی بوده، اما این نتایج بسیار کمرنگ تر از آن چیزی می باشد که برای این تعلق ژئوپلیتیکی ( ژئوپلیتیکی شیعی) ایران در میان این کشورها هزینه گردیده است و ما قادر نبوده ایم که طی این سالیان با صرف چنین هزینه های کلان مالی و معنوی به آن جایگاه مطلوب که تشنج زدایی، توسعه و... برسیم از طرفی نیز در بدست آوردن سرزمین های از دست رفته که توسط رژیم صهیونیستی تصرف گردیده است اقدام مثبتی صورت نپذیرفته و هم پیمانان ما در این منطقه کماکان در معرض تهدیدهای این رژیم غاصب و قدرت های بیگانه قرار دارند، باید اذعان نمود که مبارزه ما و کشورهای مورد ستم واقع شده در منطقه در اغلب موارد جنبه شعاری داشته تا تنبیهی، در خیلی موارد دارای پس رفت هم بوده ایم، اما نمی توان نادیده گرفت که در بخش هایی موفقیت های نسبی ای حاصل گردیده، ولی این موفقیت ها در مقابل منافعی که قدرت های بیگانه و برخی دولت های منطقه بدست آورده اند بسیار ناچیز می باشد.
کلمات کلیدی : سیاست خارجی تعلقات ژئوپلتیکی خاورمیانه ایران انقلاب اسلامی.