واکاوی نقش مؤلفه ی جمعیتی بر تاب آوری شهری (نمونه مطالعاتی: شهر سلفچگان)

منصوره فولادی¹ امیرحسین شبانی² امیر اکبری نژاد³

1) دکتری تخصصی شهرسازی، دانشکده عمران، معماری و هنر، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم تحقیقات، تهران، ایران. Email:
2) استادیار گروه شهرسازی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد نجف آباد، نجف آباد، ایران. Email:
3) دانشجوی کارشناسی ارشد برنامه ریزی شهری، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران. Email:

محل انتشار : امنیت، پیشرفت و توسعه پایدار مناطق مرزی، سرزمینی کلانشهرها راهکارها و چالش ها (icsp.ir)
چکیده :
چکیده تاب¬آوری شهری، یکی از عواملی است که می¬تواند منجر به تحقق¬پذیری پایداری در شهرها ¬گردد، و می¬توان آن را با شاخص‌های چون انعطاف¬پذیری، قابلیت بازگشت¬پذیری، تغییرپذیری در مؤلفه¬های جمعیت¬شناختی، اجتماعی، اقتصادی، محیط¬زیستی، نهادی، مورد سنجش و ارزیابی قرار داد. طرح¬ها و برنامه¬های توسعه شهری از آنجا که در طول اجرا اغلب به روزرسانی نمی¬شوند، با گذشت زمان از صحت و انطباق¬پذیری آن¬ها کاسته می¬شود و به عوامل رشد ناگهانی در طرح¬ها و برنامه‌های توسعه شهری، تاکنون توجهی نشده است. در سطح جهانی، تغییرات چشم¬گیری در نگرش به مخاطرات دیده می‌شود؛ اما به علت عدم امکان پیش¬بینی کامل آسیب¬پذیری و نیز فراهم کردن ارزیابی¬های جامع و کلی¬نگر در مقابل مخاطرات، تاب¬آوری در طرح¬ها و برنامه‌های توسعه شهری مورد توجه قرار نگرفته است. در طرح¬ها و برنامه¬های توسعه شهری، می¬توان با شناخت همه جانبه نرخ تغییرات و دامنه اثر آنها، میزان آسیب¬پذیری در آنها را کنترل کرده و از طرح‌ها و برنامه‌ها را در دامنه زمانی پیش‌بینی شده بهره برد. تاب¬آوری طرح‌ها و برنامه‌های توسعه شهری می‌تواند توسعه پایدار را در دراز مدت برای نظام شهری به همراه آورد و کارایی آنها را تا اتمام زمان طرح فراهم کند. در این پژوهش سعی می¬شود شاخص¬های تاب¬آوری که می¬تواند در طرح¬های توسعه شهری بکار گرفته شوند شناسایی شده تا به کمک آن بتوان طرح¬ها و برنامه¬های شهری را نسبت به تغییرات و بحران¬های پیش¬رو انعطاف¬پذیر نموده و اجراء طرح¬ها و برنامه¬ها را در دامنه¬ی زمانی تضمین تعیین شده عملیاتی نگه داشت. روش بکار رفته در این پژوهش از حیث جمع¬آوری داده¬ و بدست آوردن اطلاعات، کمی بوده و از روش آمیخته در تحلیل، تبیین اطلاعات و ارائه راهکار، از روش آمیخته استفاده می¬گردد. تکنیک جمع‌آوری داده، کتابخانه¬ای- اسنادی است و انطباق اطلاعات از طریق برداشت میدانی صورت گرفته است. برای رسیدن به اهداف پژوهش، ابتدا به مطالعه و بررسی طرح¬ها و برنامه¬های توسعه شهری پرداخته، و ابعاد، حوزه¬ها، مؤلفه¬ها و شاخص¬ها، استخراج شده را از طریق مدل¬های ریاضی با شاخص¬های تاب¬آوری اقدام به ارزیابی طرح¬ها و برنامه¬ها کرده، سپس با مقایسه با نرخ رشد و آهنگ تغییرات به ظرفیت¬سنجی طرح¬ها و برنامه¬ها پرداخته می¬شود. این پژوهش نشان خواهد داد که با اعمال شاخص¬های تاب¬آوری و توسعه شهری می¬توان طرح¬ها و برنامه¬ها را نسبت به تغییرات و بحران¬های ناگهانی تاب¬آور نمود.
کلمات کلیدی : تاب¬آوری طرح¬ها و برنامه¬های توسعه شهری انعطاف¬پذیری.