نگاهی بر جنگ های آب و حقوق و قوانین بین المللی در مدیریت منابع آبی (همراه بررسی وضعیت روستاییان در شرایط خشکسالی های اخیر در حوضه های آبی زاینده رود و جنوب شرق کشور)

فرهود گل محمّدي¹

1) استاد یار عضو هیئت علمی تمام وقت دانشگاه آزاد اسلامی واحد بیرجند

محل انتشار : امنیت، پیشرفت و توسعه پایدار مناطق مرزی، سرزمینی کلانشهرها راهکارها و چالش ها (icsp.ir)
چکیده :
دانشمندان محیط زیست وکشاورزی جهان از بیش از چهار دهه پیش بزرگترین چالش پیش روی بشر در دهه ها و سده های بعدی را کمبود آب بیان نموده اند که شاید مهمترین نمود آن را بتوان در کتاب بسیار معروف جنگ های آبی نوشته پروفسور وندنا شیوا استاد آمریکایی هندی تبار در دو دهه پیش دید که به صورتی بسیار جامع، مستند و مستدل بروز بحران های آبی در درون و بین کشورهای مختلف جهان را پیش بینی نموده بود. در کشور ایران نیز افرادی همچون پروفسور پرویز کردوانی و دکتر عیسی کلانتری بروز بحران های آبی را در تألیفات، مقالات و سخنرانی های خود از بیش از دو دهه پیش بیان نموده بودند به گونه ای که دکتر عیسی کلانتری در سه دوره تصدی وزارت کشاورزی مهمترین برنامه کاری خود را توسعه سیستم های آبیاری تحت فشار و افزایش راندمان و بهره وری مصرف آب در بخش کشاورزی ایران گذاشته بود و هر دو این افراد در مصاحبات و سخنرانی های چند سال اخیر خود مهمترین چالش موجود و پیش رو در کشور ایران را بحران آب و خشکسالی بیان نموده اند. در این راستا یکی از مهم ترین مسایل مردم ایران در دو دهه گذشته و سالیان آینده، بدون تردید حقوق و قوانین استفاده از منابع آب و خشکسالی می باشد. خشکسالی مهمترین چالش توسعه پایدار در بیشتر مناطق کشور ایران و بویژه استان های شرقی کشور و اصفهان و فارس بوده است و در آینده نیز خواهد بود. به گونه ای که هم اکنون نیز شاهد چالش ها و درگیری های محلی در این مناطق و سایر مناطق کشور در موضوع آب می باشیم که در صورت عدم چاره اندیشی و وضع قوانین مناسب در زمینه بهره برداری مناسب از منابع محدود آب، بدون شک در آینده شاهد اوضاع بسیار فاجعه بارتری خواهیم بود. نویسنده مقاله با توجه به بیست سال سابقه تدریس و اقامت در استان های خراسان جنوبی و سیستان و بلوچستان و همین طور ده سال اقامت و تحصیل در استان فارس و شهرستان کازرون و دانشگاه شیراز، و بیش از سی سال اقامت والدینش در استان اصفهان درک نسبتا جامعی از وضعیت منابع آبی این استان ها با توجه به رشته نحصیلی اش و نزدیکی با وضعیت روستاییان دارا می باشد که سعی کرده است آنها را در مقاله اش همراه با عکس های مرتبط، منعکس سازد. در کنار آن به بررسی مفاهیم جهاني شدن اقتصاد و جنگ های آب بین کشورهای جهان در گذشته تا آینده و اصول دموکراسی آب می پردازد. با توجه به افزایش کمبود آب در مناطق مشخص از جهان، بسیاری از دانشمندان معروف بر این باور هستند که این امر می تواند حتی منجر به اختلاف و نزاع های نظامی بین کشورها در آینده منتهی خواهد شد. در این مقاله، نویسنده به بیان مفاهیم جهانی شدن اقتصاد، جایگاه و نقش شرکت های چند ملیتی در این فرایند، فعالیت ها و تأثیرات حال و آینده شرکت های چند ملیتی در انحصار منابع محدود آب شیرین موجود در جهان بویژه در کشورهای در حال توسعه ای مانند هندوستان و...، بیان جنگ های آب بین کشورهای جهان در گذشته تا آینده و اصول دموکراسی آب می پردازد. و در انتها به بیان راهکارهایی در زمینه چگونگی مدیریت بهینه منابع آب در شرایط حقوق و قوانین بین المللی بهره برداری مشارکتی از منابع آب و همراه با نگاهی بر شرایط خشکسالی های اخیر و وضعیت روستاییان در حوزه های آبریز زاینده رود و جنوب شرق کشور و شرایط کنونی آبی ایران می پردازد.
کلمات کلیدی : منابع آب حقوق و قوانین خشکسالی مشارکت هامون زاینده رود جنوب شرق کشور خراسان جنوبی.