برسی تفاوت میان معماری مساجد و مسجد_ مدرسه ها با توجه به معماری مسجد_ مدرسه خانم زنجان

مونا ترکمانی یگانه¹

1) مونا ترکمانی یگانه

محل انتشار : دومین کنفرانس بین المللی تحقیقات در عمران، معماری، شهرسازی و محیط زیست پایدار(2cauem.com)
چکیده :
با ظهور اسلام ، معماری نوینی در جهان اسلام شکل گرفت که علاوه بر فضای ویژه عبادت ، به عنوان مرکز عقیدتی سیاسی نقش مهمی برای مسلمانان ایفاکرد . مساجد در گذشته علاوه بر فضای عبادی ، محل ارشاد مسلمین و مجلس های درس و بحث در علومی همچون فقه ، ادبیات و علوم دینی نیز بوده است تا زمانی که شخصی بنام نظام الملک در دوران حکمرانی سلجوقیان ، مساجد را از مدارس جداکرده و به مدارس لقب نظامیه داده و علاوه بر علوم دینی و ادبیات ؛ به تعلیم و یادگیری علوم ریاضی، فلسفه ، شیمی ، نجوم و ... می پرداختند . مساجد را از منظر دامنه و تنوع و حوزه های کارکردی می توان به چهار گروه طبقه بندی کرد: گروه اول : مساجد جامع بزرگی هستند که توسط سلاطین ، بزرگان و یا وزرای کشور ساخته می شده گروه دوم : مسجد های متوسط که بدست بزرگان محلی و یا مشارکت عمومی مردمی ساخته می شده گروه سوم : مساجد بسیار کوچکی هستند که تنها کاربری عبادی برای مسافران و رهگذران داشته است گروه چهام : شامل مسجد – مدرسه هایی است که تعداد انگشت شماری از این مساجد باقی مانده ، اما برای دو کارکرد عبادی و آموزشی ، همزمان و به موازات یکدیگر که هرکدام بخشی از فضای کالبدی را به خود اختصاص داده نکته ای قابل توجه است . مسجد خانم ( مسجد بی بی) زنجان نمونه ای بارز و زیبا از مساجد گروه چهارم است که مطابق با وقفنامه های موجود در میراث فرهنگی در سال 1322 ه.ق توسط جمیله خانم ذولفقار در شهر زنجان ساخته شده است . هدف از این پژوهش برسی ساختمان معماری مسجد – مدرسه است که تا حدودی با معماری مساجد تفاوت دارد ؛ لذا در این راستا ساختار معماری مسجد - مدرسه خانم را به عنوان نمونه ای از مسجد- مدرسه های شبستانی کشور مورد برسی قرار داده ایم و ضمن معرفی معماری این تک بنا ، هنر های تزیینی آن را نیز مورد توجه قرار داده ایم . روش گرداوری داده ها در مقاله پیش رو به صورت میدانی ( مشاهده _ مصاحبه ) و کتابخانه ای است و به شیوه توصیفی – تحلیلی به شرح و توصیف این بنا پرداخته ایم و زیبایی معماری این بنا را با عکسهایی که توسط مولف عکسبرداری شده است به تصویر کشیده ایم .
کلمات کلیدی : مسجد مسجد - مدرسه زنجان مسجد خانم مسجد بی بی