الگوی تعامل‌گرایانه علم و دین در اندیشه اسلامی

نرجس اربابي¹

1) نرجس اربابي

محل انتشار : دومین کنفرانس بین المللی مدیریت و علوم انسانی(2icmhconf.com)
چکیده :
این مقاله با هدف بررسی الگوهای‌ ارتباط علم و دین در اندیشه اسلامی با تمرکز بر آیات قرآن، کلام اهل بیت و نظرات علمای اسلامی انجام پذیرفته است. اسلام به عنوان کامل‏ترین دین الهى دیدگاهی روشن و رئوفانه نسبت به علم دارد و طلب آن را در هر شرایطی بر مسلمانان واجب می‌داند. منظور از علم نافع ، علمی است که به نوعی به حال انسان سودمند واقع شود چه سود و نفع مادی باشد و چه سود و نفع معنوی و اخروی. بنابراین اسلام هیچگونه تضاد و تعارضی باعلم ندارد و قدر مشترکهای فراوانی میان حقیقت علم و حقیقت دین وجود دارد. بدین منظور در این مقاله ابتدا به مروری بر پیشینه تاریخی ارتباط بشر با دین و علم پرداخته شده است. در این میان دیدگاه‌های تعارض گرایی، تمایز گرایی و تکامل گرایی علم و دین از دیدگاه دانشمندان علوم طبیعی و دینی بیان شده است. از این رو با در نظر داشتن سابقه تاريخى اين بحث مفصل، مي‌‏توان به رابطه تعاملى علم و دين نظرى مثبت داشت و با ارائه صحيح و منطقىِ نظريه «علم دينى»، بشر را به استفاده از دو موهبت علم و دين توصيه كرد. تفاوت مطلب فقط در این است كه دین خدا را در ابتدای كار قرار می‌دهد و علم در آخر كار متوجه وجود قوای مافوق طبیعت می‌شود. همان خدای واحد، برای دین پایه و برای علم تاج است. به عبارت روشن‌تر، علوم طبیعی برای معرفی خالق به ما كمك می‌كند در حالی كه دین دستورات زندگی ما را تعیین می‌نماید. نتيجه بعد از بررسي نظرات مختلف و تعمق در آنها بنظر مي‏رسد رويكرد تعاملی و تکامل گرايانه بين دين و علم همان رابطه حقيقي و واقعي بين این‌دو مهم است.
کلمات کلیدی : علم دین تعارض گرایی تمایز گرایی تکامل گرایی.