تأملاتی در طبقات اجتماعی، سوگواری، هنرنمایی و رفتار دو پهلوان گرشاسب‌نامه و شاهنامه

دکتر علیرضا علیزاده¹ غلامرضا قربانی مقدم² علی عزیزی³

1) عضو هیئت علمی دانشگاه سلمان فارسی کازرون
2) دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه سلمان فارسی کازرون
3) کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه سلمان فارسی کازرون (نویسنده مسئول)

محل انتشار : دومین کنفرانس علمی پژوهشی روانشناسی، مشاوره، علوم تربیتی و علوم اجتماعی موناکو(pcesconf.com)
چکیده :
حماسه، مبتنی بر توصیف اعمال پهلوانی و افتخارات فردی یا قومی است که شامل مظاهر مختلف زندگی می‌شود. نخستین کردار پهلوانانه گرشاسب، جنگ با اژدهاست که وی هنوز در آغاز جوانی است. داستان هنرنمایی‌های گرشاسب در حضور ضحاک، شباهت تامی به هنرنمایی دو تن از پهلوانان شاهنامه در حضور شاهان روزگار خویش دارد و در واقع کارهای گرشاسب ترکیبی از هر دو داستان شاهنامه است. فردوسی طبقات اجتماعی را چنین نامیده است: روحانیون، سپاهیان، کشاورزان و پیشه‌وران. اسدی نیز چهار طبقه مردم را در گرشاسب‌نامه یاد کرده است: شاه و خانوادة شاهی، کشاورزان، سپاهیان، پیشه‌وران و بازرگانان. یکی از موارد قابل مقایسه در شاهنامه و گرشاسب‌نامه پرسش و پاسخ‌هایی است که بین اشخاص انجام شده است. این پرسش و پاسخ‌ها درونمایه‌ای فلسفی و دینی دارد و نوعی مسائل آموزش اخلاقی، فلسفی و دینی است. یکی از مضامین زیبا و قابل طرح در مقایسة دو اثر، سوگواری بر قهرمانان و آداب و رسوم خاص آن است. در گرشاسب‌نامه تنها یک‌بار سوگواری دیده می‌شود و آن سوگواری بر گرشاسب در پایان گرشاسب‌نامه است. سوگواری فردوسی بر اسفندیار، زنده، تأثّرآور و یک مرثیه واقعی است و همین حالت زنان سوگوار در دو داستان، سادگی و زیبایی کلام فردوسی و حالت سوگواری را به زیبایی هر چه تمام‌تر باز می‌نماید. سوگواری‌های رستم در مرگ سهراب، رستم و ایرانیان در مرگ سیاوش، زال و رودابه در مرگ رستم و زواره در زمرة بهترین مرثیه‌ها و سوگواری‌های حماسی ادبیات فارسی است.
کلمات کلیدی : طبقات اجتماعی سوگواری هنرنمایی و رفتار پهلوان گرشاسب‌نامه شاهنامه.