مقایسه الگوی محله در شهرسازی ایرانی- اسلامی با الگو های عام اولیه در شهر سازی مدرن از منظر ویژگی ها و مفاهیم ، بررسی موردی محله وقت‌الساعت یزد

سید غلامرضا اسلامی¹ احسان فتوحی²

1) استاد دانشکده هنرهای زیبا دانشگاه تهران
2) پژوهشگر دکتری معماری دانشکده هنرهای زیبا دانشگاه تهران

محل انتشار : چهارمین کنگره بین المللی عمران، معماری و توسعه شهری(4icsau.ir)
چکیده :
الگوی محله در شهرسازی ایرانی- اسلامی جزو الگوهایی بوده که از نظر اجتماعی ، فرهنگی ، اقتصادی و کالبدی مورد پذیرش جوامع مختلف تحت نفوذ فرهنگ ایرانی قرار گرفته و به یکی از عناصر با اهمیت شکل دهنده شهر ایرانی اسلامی تبدیل شده است ، از سویی دیگر در شهرسازی مدرن با پیشرفت این علم بخصوص در قرن بیستم الگوهای عام مشابهی برای ساماندهی به بافتهای مسکونی ارائه شده و شهر ها و محلاتی نیز بر اساس این الگوها در کشور های دیگر ساخته شده اند ، در کشور ما نیز البته با ورود خودرو به شهرها الگوی محله برای ساماندهی بافت و محلات موجود دستخوش تغییر شده و الگوی شطرنجی جایگزین آن شده که پاسخگو به نیاز های انسان ایرانی نمی باشد. این مقاله به دنبال آن است که با باز شناخت و فهم دقیق مفاهیم موجود در الگوی محله در شهرسازی ایرانی- اسلامی درغالب بررسی موردی یک محله مشخص و همینطور مقایسه تطبیقی آن با الگوهای مشابه همچون واحد همسایگی در شهرسازی مدرن به سوالات زیر پاسخ دهد1) الگوی محله ایرانی دارای چه ویژگی های کیفی و مفاهیمی بوده که پاسخگو به نیاز ساکنین آن بوده است؟ 2) ویژگی ها و مفاهیم ارائه شده الگوهای عام شهرسازی مدرن چه بوده و چه وجوه شباهت و افتراق با الگوی محله ایرانی دارد . این مقاله در سطح پارادایم دارای رویکرد کیفی به مساله پژوهش بوده و این پژوهش با مرور منابع و اسناد معتبر و متفاوت در الگوهای عام شهرسازی مدرن و همچنین در بخش الگوی محله ایرانی بر اساس مطالعه اسناد و دریافت های پژوهشگر بدون واسطه و در ارتباط با بافت صورت گرفته و در نهایت با روش تحلیل محتوای کیفی به مقایسه تطبیقی این دو تبیین نتایج اقدام شده است. نتایج بررسی ها نشان می دهد مفاهیمی همچون ، رشد کیفی و ارگانیک محله ،سلسله مراتب فضایی و اجتماعی ، مر کزیت معنویت در محله ، عدم وجود اختلاف طبقاتی ، تعاملات اجتماعی و ... از جمله مفاهیم موجود در محله ایرانی بودند که این مقاله بدانها پرداخته است و در نهایت بیان شده که الگوها ی ارائه شده در شهرسازی مدرن دارای ابعاد و ویژگی های کمی بوده و بر خلاف آن الگوی محله ایرانی انعطاف پذیر و کیفی با توانایی پاسخگوی تمامی نیازهای مادی و معنوی انسان ایرانی بوده است.
کلمات کلیدی : محله ایرانی هویت احساس تعلق واحد همسایگی