طبقه بندی کارکردهای چندگانۀ پریان در قصّه های عامیانه

محمد ایرانی¹ سحر یوسفی²

چکیده :
پری، یکی از عناصر مشترک در اسطوره، حماسه و قصّه¬های عامیانه است. پریان موجوداتی خیالی¬اند که پروردۀ باورهای اساطیری آمیخته با تخیّل مردم¬ هستند. به همین جهت هم در روایات اساطیری هم در آثار حماسی و افسانه¬ها نمود پیدا می¬کنند. در فرهنگ و ادبیات جهان، پری اسطوره¬ای دیرپا است. هر چند در ادبیات میانه، متون پهلوی و اوستایی پریان موجوداتی اهریمنی و افسونگر معرّفی می¬شوند، امّا در اغلب قصّه¬های عامیانۀ ایرانی آرزوهای سرکوب¬شدۀ آدمی را برآورده می¬سازند. از آنجاست که ریشۀ دوگانگی در توصیف پریان را باید در نگاه باورهای اساطیری به آنان جست. این نوشتار به شیوۀ توصیفی – تحلیلی می¬کوشد تا کنش¬های پریان را در قصّه¬های عامیانه بکاود. یافته¬ها نشان می¬دهند که پریان در قصّه¬های عامیانه کارکردهای متفاوتی دارند. در 80% از نمونه¬هایی که پریان نمود پیدا می¬کنند، کارکردی ثابت دارند و این کارکردها به ترتیب بسامد عبارتند از: پویا و سازنده (54%)، مخرّب و ویرانگر (13%) و منفعل (8%). در 20% از نمونه¬ها وضعیتی ایجاد می¬شود که پریان خواسته یا ناخواسته کارکردشان تغییر می¬کند. گاه از چهره¬ای مخرّب و ویرانگر به چهره¬ای سازنده (15%) و یا به شخصیّتی منفعل (5%) بدل می¬شوند و یا از انفعال به سوی پویایی و سازندگی (5%) تغییر رویه می¬دهند.
کلمات کلیدی : پریان، کنش (کارکرد)، اسطوره، قصّه های عامیانۀ ایرانی.

زبان مقاله : فارسی
محور مقاله : محورهای ویژه همایش
محل انتشار : دومین همایش ملی نگاهی نو به زبان و ادب عامه
آدرس وب سایت کنفرانس : ammeh2.ir
ارسال کننده : سحر یوسفی
کد IOI مقاله : XADD-CDHKA
لینک مستقیم مقاله : https://isnac.ir/XADD-CDHKA